مفاهیم کلی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
- عناصر مسأله، هدف، اهداف میانی، افق های زمانی، سناریوها، عوامل و شرط بندها، اهداف و سیاست ها، معیارها، زیر معیارها، مشخصه ها و گزینه ها.
- ساختار سلسله مراتب
- قضاوت ها، اعداد مطلق، همگنی، خوشه بندی، عناصر اصلی، محسوس و نامحسوس.
- مقایسه ها، تسلط و تقابل در قبال یک مشخصه، ناسازگاری و ردار مختصات، استفاده از اندازه گیری های واقعی.
- تعداد کم قضاوت ها؛ چگونگی حصول کمترین قضاوت ها.
- مقیاس های نسبی اشتقاقی (در AHP اولویت ها در ارتباط با مقیاس نسبی مشتق شده و اثبات شده اند).
- فاصله ی قضاوت ها و قضاوت های تصادفی.
- سنتز، تلفیق، فرم های چند خطی و چگالی.
- رتبه بندی، میزان مطلوبیت نسبت به یک ایده.
- اندازه گیری مطلق، رتبه بندی گزینه ها یکی یکی و به نوبت.
- سلسله مراتب های فواید، هزینه ها، فرصت ها و تهدیدات.
- موازی با شیوه ی تفکر انسانی (شلیک عصبی توانایی و هشیاری نسبت به محرک ها محسوس (قابل لمس) و نامحسوس (غیرقابل لمس) را به وجود می آورد) اندازه گیری ها خود دیتاهایی هستند که باید تفسیر شوند.
- تصمیم گیری گروهی و خواص دو جانبه؛ بهینه ی پاراتو.
- تحلیل حساسیت.
- مرور و یادگیری به عنوان یک فرآیند.
مفاهیم کلی فرآیند تحلیل شبکه ای
- بازخورد، وابستگی های داخلی و خارجی.
- تأثیر نسبت به یک معیار.
- سلسله مراتب کنترل یا سیستم.
- ابرماتریس.
- ابرماتریس محدود و ارجحیت های محدود.
- سادگی، تحویل ناپذیری، تناوب.
- ایجاد ابرماتریس محدود تصادفی : چرا خوشه ها باید مقایسه شوند.
- سنتز و تلفیقبرای معیارهای سلسله مراتب کنترل یا سیستم کنترل.
- سنتز و تلفیق برای فواید، هزینه ها، فرصت ها و تهدیدات سلسله مراتب های کنترل.
- فرمول بندی برای محاسبه ی محدود.
- رابطه با شلیک شبکه ی عصبی.
- چگالی شلیک عصبی و توزیع و کاربرد آن برای باز تولید تصاویر بصری و ترکیب های موزون (تحقیقات بیشتر در این زمینه در حال انجام است)
با توجه به مفاهیم فوق، تفاوت هایی را می توان میان دو تکنیک تشخیص داد که برخی از آنها عبارتند از :
- ANP با مجاز شمردن وابستگی، از AHP که فقط شامل حالت استقلال است، فراتر می رود. از این روی AHP به عنوان حالت خاصی از ANP به شمار می رود.
- ANP با وابستگی عناصر در یک مجموعه (وابستگی داخلی) و وابستگی عناصر در مجموعه های مختلف (وابستگی خارجی) در ارتباط است.
- ساختار شبکه ای ANP، به محقق این امکان را می دهد که هر مسأله ی تصمیم گیری را بدون نگرانی از اینکه چه چیزی اول می آید و چه چیزی بعداً طراحی نماید.
- ANP یک ساختار غیرخطی است در حالی که یک سلسله مراتب، با یک هدف در بالاترین سطح، و گزینه ها در سطح زیرین، ساختار خطی دارد.
- ANP نه فقط عناصر، بلکه گروه یا خوشه هایی از عناصر را نیز از نظر حق تقدم، مرتب می کند (Saaty, 1999A, P15).
علاوه بر موارد فوق، فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) تنها تئوری ریاضی است که امکان بررسی انواع مختلف بر هم کنش ها، وابستگی ها و بازخوردها را به صورت سیستمی فراهم می سازد. دلیل موفقیت این روش در نحوه ی استخراج قضاوت ها و به کار بردن عملیات اندازه گیری ریاضی برای سنجش مقیاس های نسبی است. ارجحیت ها (به عنوان مقیاس های نسبی) یک بنیان عددی متقاعد کننده هستند که عملیات های محاسباتی اولیه را به گونه ای بامعنی هدایت می نمایند (Saaty, 2004A, P4). بنابراین قدرت ANP بر استفاده از مقیاس های نسبی برای کنترل همه ی بر هم کنش ها، برای پیش بینی دقیق و اتخاذ تصمیم مناسب استوار است.
همانگونه که ذکر شد فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP)، تئوری جدیدی است که تکنیک AHP را برای امکان بررسی وابستگی های متقابل و بازخورد، میان عناصر درون یک خوشه (وابستگی داخلی) و یا میان عناصر خوشه های مختلف (وابستگی خارجی) توسعه داده است (Saaty, 2003 Pш). برخی از این وابستگی ها و بازخوردها، تقابلات پیچیده ی ساختار و کارگزاران در پدیده های اجتماعی را به بهارین نحو نشان می دهند. بعلاوه در تکنیک ANP، یک مسأله اغلب به واسطه ی چهار معیار استراتژیک، یعنی عناصر فواید، هزینه ها، تهدیدات و فرصت ها مطالعه می شود. این ها معیارهایی هستند که به گونه ای دیگر در فرآیند مدیریت استراتژیک به کار گرفته می شوند. این چهار معیار که بیشترین تطابق را با نیازهای انسانی دارند، برای اتخاذ تصمیمات به صورت ملموس تر توسط این تئوری مورد استفاده قرار گرفته اند (Garuti, 2003, P7).
فرآیند تحلیل شبکه ای از بدو پیدایش، توسط متخصصین متعدد برای تصمیم گیری در امور اقتصادی، تجاری، سیاسی و اجتماعی به کار گرفته شده و آزمون های متعدد را پشت سر گذاشته و چندین جایزه ی بین المللی دریافت نموده است. با این حال آقای ساعتی معتقد است :
اگرچه ANP از یک چهارچوب کامل (که شامل عناصر و خوشه هایی است که به صورت مطلوب به هم متصل شده اند)، برای رسیدگی به فرآیند استخراج اولویت مقیا های نسبی استفاده نموده و بهتر است که بسیاری از مسائل تصمیم گیری به صورت کامل با این تکنیک انجام شود، ولی تصور اینکه یک مدل ANP همواره و در همهی کیس ها، محصولات بهتری از تکنیک ANP ارائه خواهد کرد، اشتباه بوده و کارآمدی AHP و اهتبار نتایج آن، در خوصوص مسائلی که به صورت سلسله مراتبی می باشند، بیشتر از ANP می باشد (Saaty, 2004B, P7).